De geluksmachine moet stop gezet worden, dat waren de woorden van de nieuwe minister president Rutte. Daarmee doelt hij op het sluiten van de grenzen voor kansarme Immigranten. Wij hebben het goed voor elkaar hier, niet waar? Los van de economische crisis hebben wij als land op een eerlijke en hardwerkende manier onze welvaart verworven en daarmee grotendeels verdient. Wij hebben hier een plek gecreëerd op aarde waar bijna alles mogelijk is. En die plek moet beschermd worden. Wij maken deel uit van een wereldeconomie die draait vanuit een kapitalistisch economisch systeem. Hierin staat het winstoogmerk voorop. Maar zo ook heeft het kapitalisme als uitgangspunt de vrijheid van het individu. Daarin word de vrije mark ook als spil gezien. De theorie gaat er vanuit dat in een kapitalistisch systeem de internationale economische wereldorde in plaats van wederzijds afhankelijk, en dus gelijkwaardig, er een van afhankelijkheid is en daarmee een van uitbuiting.
Kritiek op dit wereld systeem richt zich vooral op het deterministische karakter van de verhoudingen en de rol van het kapitalistische wereld systeem. Determinisme is de gedachte dat elke gebeurtenis of stand van zaken veroorzaakt is door eerdere gebeurtenissen volgens de causale wetten die de wereld regelen en beheersen. Oftewel oorzaak en gevolg. Door de geschiedenis heen hebben wij keuzes gemaakt welke er toe bij hebben gedragen dat ons systeem en zijn welvaart nu is zoals die is. Dat wij een kapitaalkrachtig land zijn geworden. Dat dit in het verleden niet op een eerlijke manier is gegaan is voor elk helder denkend mens aanneembaar. Dat dit nog steeds niet altijd op een eerlijke manier gaat is voor menig helder denkend mens aanneembaar. Ergens moeten wij onze winst vandaan halen om ons kapitaal in stand te houden, zo ook te vergroten. Waar wij vooral onze winst halen is het inwinnen van goedkope grondstoffen en voedsel. Grondstoffen om onze producten te produceren en daarnaast ons te voorzien van energie. Energie die nodig is om ons systeem draaiende te houden. Voedsel blijft een van onze belangrijkste bronnen om te kunnen leven. Waar halen wij deze grondstoffen en ons voedsel vandaan? Welke prijs betalen wij daarvoor en welke winst maken we daarop? Welke invloed heeft deze op ons kapitaal vermogen en welke invloed heeft dit op onze handelspartners?
De plekken waar wij grotendeels onze grondstoffen en ons voedsel vandaan halen zijn over het algemeen kapitaalarme landen. Landen die niet anders kunnen dan deze grondstoffen en dit voedsel voor budget prijzen aan ons te verkopen. Zouden ze dit niet doen zouden ze überhaupt geen bestaansrecht hebben op de wereldmarkt. In wezen maakt dat ons bijna tot de weldoeners op deze wereld. Wij gunnen ze dit plekje op de markt (wereld) mits zij ons blijven voorzien van onze benodigdheden. Als een grote broer die voor zijn kleine broertje zorgt. Nu is het probleem opgetreden dat wij niet echt meer zitten te wachten op onze kapitaalarme broertjes en zusjes. Wij willen graag ons warme nestje behouden en ieder moet voor zichzelf kunnen zogen is onze veronderstelling. Er is geen plaats meer in het ‘warme’ nest voor onze arme broertjes en zusjes, afkomstig uit een andere en onbekende werelden. Werelden die we voor onze handel en als culturele attractie graag binnentreden en waar we aan de andere kant hun leefklimaat en bestaansvormen toch ook vrezen. Het liefst sturen we onopzichtig onze schepen en vliegtuigen daarheen. Als het even kan zonder bemanning.
De kapitaalarme broertjes en zusjes denken daar heel anders over. Die zien ons in het warme nest zitten en zien dat het bij hun steeds kaler word. Die willen ook van een warm nest kunnen genieten. Niet enkel zich zorgen hoeven maken of ze wel genoeg eten dagelijks binnen krijgen. Sterker nog, ze zien veel van hun voedsel onze kant op verdwijnen. We zullen ze maar niet vertellen dat we de helft van het opgehaalde voedsel weggooien. Nee, wij zien ze als gelukzoekers welke van ons willen profiteren en we deze beter kunnen weren. Wij hebben het al moeilijk zat met onze economische perikelen. Zijn wij trouwens ook geen gelukzoekers? Wat is een gelukzoeker? Een leuke benaming die achter de tekentafel verzonnen is? Dezelfde tekentafel waar dit weldadige systeem bedacht is? Maar goed, we hebben wel een sterk argument gevonden. Namelijk dat onze kapitaalarme broertjes en zusjes veelal een gedachtegoed er op nahouden welke haaks op de onze staat. Welke een bedreiging voor onze vrije democratie vormt. Een barbaars gedachtegoed uit de 7de eeuw. Althans, zo wil bv Wilders ons doen geloven. Met grote tassen en huifkarren staan ze voor onze grens te trappelen om hier naar binnen te mogen. De Liberalen hebben zich overigens op een handige manier verenigd met het gedachten goed van deze nationalistisch georiënteerde politicus en zijn aanhang. Je kunt alles over Liberalen zeggen, behalve dat ze dom zijn. Zij gebruiken dit ook enigszins als dekmantel om onze kapitaal arme broertjes en zusjes buiten de grenzen te houden. Ze weten het alleen op een beschaafdere manier naar buiten te formuleren.
Vele hier is het ook opgemerkt dat het warme nest niet meer zo warm als voorheen is. En het is er zeker niet gezelliger op geworden. Steeds meer mensen lopen ook aan tegen de grenzen van het kapitalistische systeem. Je moet knokken voor je plekje, dat is de gedachte. De vrije markt versplinterd bedrijven en hun werknemers komen meer en meer onder druk te staan of moeten vrezen voor hun baan. Kostenbesparingen waar kan om winst te maken. De grondstoffen worden duurder en schraler. Doordat de halve wereld zich op de nog bestaande bronnen stort. Een groot concurrerend slagveld. De plekken die daarin het hardst getroffen worden bevinden zich onderaan de ladder. Die betalen als eerste de prijs voor de falende elementen van het kapitalisme. Zowel mensen die laag op de sociaal maatschappelijke ladder als in het midden voelen dit als eerste. Hun beurs word krapper, moeten harder werken, voelen zich minder gezien of gewaardeerd. Ook hier kennen we een verschil tussen welvarende en minder welvarende maken. Tussen laag opgeleid en hoog opgeleid. Tussen ‘succesvol’ en ‘succesloos’. Met de daaruit voortvloeiende spanningen tussen de diverse bevolkingslagen en groepen. Hier wordt het uitgelegd dat iedereen dezelfde kansen krijgt. Je hoeft ze alleen maar te grijpen. Net als met de American dream raken ook hier mensen teleurgesteld en gefrustreerd over hun lotsbestemming. Het leven is veel uit niet maakbaar. Kansen kunnen net zo goed ongedaan worden gemaakt als ze gecreëerd kunnen worden. Soms door lotgevallen omstandigheden in iemands leven. Het is niet altijd zo dat iemand doelbewust kansen mist of ze uit laksheid mis grijpt. Dat is weer zoiets wat achter de tekentafel bedacht is. Meestal door mensen die het ‘gemaakt’ hebben of boven aan de ladder staan.
De boel staat op scherp en een logisch gevolg daarvan is meestal dat mensen door deze excessen verhard raken. Verbitterd, verzuurd, teleurgesteld, op zich zelf gericht. Van daaruit gaat men meestal opzoek naar een zondebok. Iets wat hun ‘leed’ weet te verzachten. Een zondebok is meestal gauw gevonden. Of het is de regering welke niet deugt of het is een bepaalde bevolkingsgroep die niet deugt of welke hun positie bedreigt. Meestal werpt er altijd wel iemand zich op om van die kwetsbaarheid gebruik te maken. Die ze een realiteit weet voor te spiegelen welke aansluit op de onderbuik gevoelens die spelen. Ik wil daarmee niet de wezenlijke problemen die er zijn bagatelliseren. Bijvoorbeeld de omgang tussen verschillende groepen binnen onze samenleving die niet vanzelfsprekend soepel verlopen. Maar het is te makkelijk, te goedkoop om de zondebok tot het probleem te maken en verder niet te kijken dan de neus lang is. Het buiten de eigen gelederen te plaatsen. Het feit is dat mensen van alle kanten bespeeld worden. Meestal uit eigen gewin voor die, die hen bespelen. Of dit nou met idealen of angstbeelden gedaan wordt. Een goeie remedie daartegen is zelf na te denken en zelf op onderzoek uit te gaan. Niet alles voor zoete koek aan te nemen. Omdat iemand dat zegt of omdat de grote massa zich van die optiek of mening bedient.
Wat je nu ziet gebeuren is dat groepen tegenover elkaar komen te staan welke getroffen worden door dezelfde gaten binnen ons eigen systeem. Een systeem welke vele positieve kanten heeft en kent. Zo ook genoeg kanten die meer eisen dan ons lief is en voor verbetering vatbaar zijn. Zeker als het gaat om de manier hoe wij de wereld markt en economie bedrijven. We mogen blij zijn met de positie en plek waar wij ons bevinden. Maar het is niet vanzelfsprekend en zeker ook niet altijd een verdienste. De grens houd niet op bij Nederland. Het is geven en nemen. Niet alleen nemen en nemen. Je kunt niet de halve wereld leeg plukken in gebieden waar ze het een stuk slechter hebben dan hier. Om vervolgens ook nog eens de grenzen te sluiten. De grenzen wagenwijd open zetten lijkt mij overigens ook niet de bedoeling. Maar zorg er dan wel in de toekomst voor dat de mogelijkheid er komt dat ze op een volwaardige manier deel kunnen nemen op de wereldmarkt. Zie dat als een ambitie. En wees ons zelf in ieder geval bewust van hoe we aan onze luxe komen en de keuzes die we daarvoor maken. Er punniken nog steeds kinderen onze spijkerbroeken in elkaar. Chinezen die 12 uur in een donker hok Ipods in elkaar flansen. Om nog vele andere voorbeelden te noemen. Mensen die een zwaar bestaan lijden omdat wij hier deels van mooie spullen houden en er mooi uit willen zien. Dat is de realiteit. Je kunt het niet minder mooier maken dan het is. Oorzaak en gevolg. Verantwoordelijkheid nemen en dragen. De wereld is niet enkel een vergaarbak voor welvarendheid. En wie weet hebben onze kapitaalarme broertjes en zusjes wel iets in handen wat wij verloren zijn. In ons steeds kouder wordende nest.
